دودمان، کنیه و القاب امام رضا (ع)

دودمان

سمعانی شافعی (562 ق) دودمان امام (علیه السلام) را این گونه بیان می کند: «علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابیطالب.

کنیه و القاب

نام مبارک آن حضرت علی می باشد و به نظر اهل سنت ایشان در اهل بیت پیامبر، سومین شخصی است که بعد از امام علی و امام سجاد(علیه السلام)(علی بن الحسین)، علی نامیده شده است.

کنیه آن حضرت ابوالحسن می باشد؛ چنان که امام کاظم(علیه السلام)، پدر بزرگوار امام رضا نیز می فرماید: فرزندم هم کنیه من است.

غیاث الدین شافعی معروف به خواند امیر، می گوید: القاب ایشان بسیار است که عبارت اند از: رضا، هاشمی، علوی، حسینی، قَرَشی، مَدَنی، ولیّ، حفیّ، صابر، زکیّ، زاکی قائم. مشهورترین آنها رضا است.

در اینکه چه شخصی لقب رضا را به امام داده و به چه معنا است، باید گفت:

اکثر اهل سنت مأمون را نام گذار اصلی دانسته اند. هنگامی که مأمون در سال 201 ولایتعهدی را بر امام تحمیل نمود، ایشان را ملقب به رضا کرد. اما در روایت احمد بن محمد بن ابی نصر بَزَنطی از امام جواد این مسئله تکذیب شده. در روایت چنین آمده: ابن ابی نصر بَزَنطی روزی به امام جواد عرض کرد گروهی از مخالفان شما گمان می کنند مأمون لقب رضا را در برابر قبول کردن و راضی شدن به ولایتعهدی، به پدر شما اعطا کرده است!؟ امام جواد در پاسخ فرمود: قسم به خدا، دروغ می گویند، همانا خداوند متعال لقب رضا را به پدرم داده؛ چون تمامی مخالفان و موافقان وی از ایشان راضی بودند.

برخی از اهل سنت نیز مانند عبدالرحمن جامی، این معنا را تأیید کرده و برخی دیگر نیز این معنی را چنین به نظم درآورده اند:

امام علی نام عالی نسب

پناه عجم مقتدای عرب

از و بود راضی جهان آفرین

از آنرو رضا گشت او را لقب

والدین امام

پدر بزرگوار ایشان حضرت موسی بن جعفر امام کاظم است، ولی در نام مادر بزرگوار امام اختلاف است.

مادر ایشان کنیز بوده است. برخی نام مادر ایشان را سکینه، اروی، خیزران مریسیه، نجمه و لقبش را شقراء نوبیه و ام البنین گفته اند.

گفتنی است محمد خواجه پارسای بخاری حنفی، در مقام تجلیل از مادر امام رضا و مقام معنوی آن بانو چنین می گوید:

و کانت أمّه من أشراف العجم و کانت من افضل النساء فی عقلها و دینها...؛ مادر آن حضرت از اشراف عجم بوده و از نظر عقل و دین، سرآمد تمام زنان دوران خویش بوده است.

ولادت امام

امام رضا(علیه السلام)بعد از گذشت یک سال از شهادت امام صادق در مدینه و روز جمعه دیده به جهان گشودند. در سال و ماه ولادت ایشان اختلاف است. برخی سال ولادت ایشان را 143، 148،151 و 153ق. و روز ولادت ایشان را نیز برخی ششم، هفتم و یا هشتم شوال ثبت کرده اند.